Кыргыз элинин музыкасынын өнүгүшү

Кыргыз элинин музыкасынын өнүгүшү

Кыргыз элинин музыкасы. Кыргыз музыкасы – элдин маданиятын, дүйнөгө көз карашын, турмуш тиричилигин, тарыхын, элдик жана эстетикалык идеяларын чагылдыруучу баа жеткис мурас. Анын тамыры байыркы замандан башталат. Кыргыз музыкасы жөнүндөгү алгачкы жазма маалыматтар бир катар адабияттарда кездешет. Б. З. Ч. 630 – жылы кытай саякатчысы Сюань – Цзянь азыркы кыргыз жеринде болуп, жергиликтүү эл жөнүндө: мени тосуп алууга арналган той кулакка жагымдуу, жүрөк менен көңүлдү эргиткен лирикалык күү менен башталды деп белгилеген. Бирок ушул убакка чейин байыркы кыргыз музыка өнөрү тууралуу кабарлаган буюм, маданият эстеликтери табыла элек. Революцияга чейин кыргыз элинин музыкалык фольклору кагаз бетине түшүрүлбөгөндүктөн, искусствонун бул тармагын тарыхый мезгилге бөлүү (мис., орус фольклор таануу илиминдегидей) өтө кыйын. Кыргыз эл музыкасы түрк элдеринин, айрыкча казак, хакас, түркмөндөрдүн музыкасына жакын. Башка чыгыш элдеринин музыкасынан айырмасы (мис., өзбек эл музыкасынан) элдик жана элдик – профессионал искусство болуп бөлүнгөн. Жанрдык жагынан жалпыга жеткиликтүү, бир өңчөй келип, стилистикасы боюнча көп катмардуу эмес.

Революцияга чейин (мис., тажиктер сыяктуу) кыргыздарда өзүнчө музыка теориясы, улуттук музыкалык – поетикалык өнөр жөнүндө илим, тажик элиникиндей музыкант – окумуштуулар болгон эмес. Негизинен чыгарма жекече аткарылып, көп үн менен ырдоо жана күүнү ансамбль менен аткаруу салтка айланбаган. Кыргыздарда айтышуу ыкмасында аткаруу кеңири тараган. Ыр бир үн менен аткарылып, аспаптык музыкада комуздун үч жана кыл кыяктын эки кылынын жардамы эки – үч добуштуу үндөштүк жаралган. Фолькор оозеки түрдө гана жашап, ал эми эл музыканы жаттап алуу жолу менен бири биринен үйрөнүшкөн. Ошондуктан тигил же бул музыкалак чыгарманы аткарган адам аткаруучу гана эмес ошол күүнүн жаңы вариантын жаратуучу да болуп калган. Ыр – күүлөрдүн мындайча таралышы элдин музыкалык аң – сезиминин өзгөчө бир түрдө калыптанышынын жана музыкалык речтин эркин импровизация ыкмасын шарттаган. Ал эми импровизациялуулук болсо музыкалык материалды берүүнүн мүнөзүн аныктаган. Ошентип, ал теманы өнүктүрүүнүн кайталоо – вариациялык тиби деген атка ээ болду.

Кыргыз эл музыкасы обону, ладдык жана метроритмдик касиеттери жагынан европа музыкасына жакын келип, мажордук ыңгайдагы ладдар өзгөчө кеңири тараган.

• Эгемен айтпай кыргызмын
• ЖАМГЫР
• ЖЕНИЖОК МЕНЕН ЭСЕНАМАНДЫН АЙТЫШЫ
• Сура Ат-Тин
• Социум, политийя жана этнос
• Дос айрылат, сөөк кайрылат
• Манас. Асман жана сөз
• Устав
• Каракан мамлекети
• Сынып калуу
• Шах Фазил күмбөзү
• Мышык менен чычкандар
• Чебер көрүү
• Колхоз жөнүндө
• Сура Аль-Мааридж
• Кыргыз эл оюндары. Так орун, Тушоо кесмей, Чикилдек
• Сабактарды жана бөлүмдөрдү пландаштыруу
• Чоң багыш
• Зыйфырым
• Чочутуу
• Суяб
• Фетишизмдин издери
• Арабдардын кыргызияны багынтканы
• Абыке
• Мелдеш
• Энчилүү аты жок өлкө жана эл
• Акыш менен сулайман
• БАЙТЕМИР АСАНАЛИЕВ. ЧЫМЧЫКТАРДЫН КОНЦЕРТИ
• Эсенгул баатыр
• ЖАНЫБАРЛАР ЖАНА ЖЕР ТИТИРӨӨ
• Таарынчак
• Өмүр кай убакта кыскарат?
• Камырдан кыл сууругандай
• Абдулкадыр Инан
• Кайнага калтайбаса, келин келтейбейт
• НУРМОЛДО. НААДАН МЕНЕН ПАЙГАМБАР
• Каардуу хан
• Даван жөнүндө баян
• Музыкалык жанр жөнүндө түшүнүк
• ТОКТОСУН САМУДИНОВ. КАЙДА УКТАШАТ? (бешик ыры)
• УРКУЯ САЛИЕВА
• Математикалык статистика
• Аманатыңды тарт, кудай!
• Манастын Алоокени жеңип кан көтөрүлгөнү
• Казан-аяк калдырайт
• Өсүмдүк жана айлана-чөйрө
• Математика илимине салым кошкон окумуштуулар
• Сура Аль-Кийама
• Кыргыз улуттук көркөм сүрөт музейи
• ЖАШТАРГА
• Мукамбет пайгамбардын 12 зайыбы. ЫРАЙКАН. ЗЕЙНЕП
• Жеке басардык
• Текеберчилик
• ТОКТОГУЛ САТЫЛГАНОВ. КЕДЕЙКАН
• Түргөштөр
• Тамактын кадыры карының ачкан кезде, төшектүн калыңы, уйкуң келген жерде
• Булбул
• Эчки тууй албай жатып, койго аначы болот
• Сибирь кыргыздары
• Акмат бий
• Накыл, санаат, насыят
• Жаңыл Мырза
• АЙТ,АЙТ ДЕСЕ
• Кыргыз элинин музыкасынын өнүгүшү
• Кыргыз эл оюндары. Таяк менен түртүнүп бийиктиктен секирип өтүү, таяк менен түртүнүп узундукка секирүү, таяк менен түртүнүп секирип жүрүү
• Эл ичи – элек
• Кыргыздын калмакка кылган чабуулу
• ЫРЫС АЛДЫ — ЫНТЫМАК
• Тамактан дымак жаралат
• КАСЫМ ТЫНЫСТАНОВ. ЖАНЫЛ МЫРЗА (поэма)

Кыргыз